صفر تا صد چالکود زمستانه: زمان و روش صحیح و موارد مورد نیاز

چالکود زمستانه یک روش کاربردی در تغذیه درختان می­‌باشد. در این روش مواد غذایی مورد نیاز درخت به صورت مخلوطی از کودهای آلی و شیمیایی به حالت دفنی در نزدیکی محل ریشه های گیاه قرار داده می‌شود. راندمان چالکود زمستانه به دلیل اینکه ریشه ‌ها مستقیما مواد غذایی مطلوب خود را تامین می‌کنند، به مراتب بیشتر از روش پخش سطحی کود در مزارع می­‌باشد. شاید در ابتدا کشاورز با استفاده از چالکود متوجه تغییرات شاخصی در رشد درختان نشود، اما به مرور ریشه ها تقویت شده و در فصل رویش بعدی، رشد شاخه های جدید افزایش می‌یابد. ما قصد داریم در این مقاله به تشریح روش چالکود زمستانه یا همان کوددهی زمستانه، نحوه انجام آن و انتخاب بهترین کودها برای چالکود بپردازیم. با ما همراه باشید.

تمامی درختان در فصل زمستان و پس از اتمام فصل رشد و نمو نیازمند تجدید قوای اساسی هستند. اهمیت این نکته به خصوص در مورد درختان مثمر خصوصا درختانی که سال آوری دارند، دو چندان است؛ زیرا تولید میوه در این درختان باعث کسر انرژی بسیاری می‌شود. علاوه بر کمبود انرژی، گیاه در فصول سرد در برابر سرما و بیماری‌ها، مقاومت و بنیه خود را ازدست‌ داده و به عبارتی ضعیف می‌شود. اگر این ضعف با کوددهی زمستانه جبران نشود و عناصر مورد نیاز درخت به تدریج در اختیارش قرار نگیرند، در فصل بهار جوانه‌ها به‌خوبی رشد نکرده و محصول از لحاظ کیفی و کمی، مطلوب و مرغوب نخواهد بود.

عمدتا برای کوددهی در فصل زمستان باید به سراغ عناصر غذایی شامل پتاس، فسفر و ریزمغذی ها رفت. نکته قابل توجه این است که نوع کود و سرعت تجزیه آن بر روی میزان در دسترس بودن عناصر تاثیر خواهد گذاشت. اما به طور کلی درصد عناصر موجود در ترکیب چالکود به مراتب پایین‌تر از مقداری است که در فصول فعالیت درخت مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترکیب های مورد استفاده در چالکودهای زمستانه را میتوان یا به صورت دستی و با مخلوط نمودن انواع کودها تهیه نمود یا از کودهای کامل گرانوله مخصوص چالکود که توسط تولیدکنندگان کود فرموله شده است استفاده نمود. هر دو این روش‌ها در جای خود کاربرد مناسبی دارند، اما معمولا به دلیل اینکه بسیاری از باغداران بدون توجه به آنالیز شیمیایی خاک اقدام به مصرف چالکود می‌کنند، روش دوم یعنی استفاده از ترکیبات آماده که در بازار تحت عنوان کود کامل گرانوله موجود است، مناسب تر می‌باشد.

کودهای شرکتی و آماده معمولا دارای درصدهای پایینی از سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم (حداکثر تا ۱۵ درصد)، مقادیر کمی از عناصر ریزمغذی به خصوص آهن، روی، منگنز، بر، مس و منیزیم (حداکثر تا ۲ درصد)، گوگرد (حداکثر تا 20 درصد) و مواد آلی (حداکثر تا ۳۰ درصد) هستند. این تعادل عناصر کمک می‌کند تا تمامی نیازهای گیاه در جهت اصلاح عناصر خاک در فصل فعالیت درخت‌ها برطرف گردد.

در تولید دستی ترکیب چالکود زمستانه نیز با توجه به کمبودهای موجود در آنالیز خاک می‌توان از انواع نیترات‌ها (نیترات پتاسیم، نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم)، انواع سولفات‌ها (سولفات آهن، سولفات روی، سولفات پتاسیم)، مواد حاوی فسفر (سوپرفسفات ساده و سوپر فسفات تریپل)، عناصر کلاته (کلات آهن، روی و منگنز)، گوگرد میکرونیزه و یا گرانوله بنتونیت دار، بوراکس و مولیبیدات سدیم با مقداری متناسب با کمبود آن عنصر در ترکیب چالکود استفاده کرد.

همچنین انواع کودهای سولفات (پتاسیم، آهن، روی، منگنز، مس، منیزیم و آمونیوم)، گوگرد گرانوله معدنی با باکتری تیوباسیلوس، کود دامی پوسیده، پلت مرغی غنی شده، ورمی کمپوست، خاک برگ، کمپوست، هیومیک گرانول، دی آمونیوم فسفات, سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم برای چالکود زمستانی مناسب می باشند.

اگر از فرم دست‌ساز ترکیب چالکود استفاده می‌کنید، از آنجایی که مجموع ترکیبات یاد شده معمولا حلالیت بالایی در آب دارند و ممکن است با اولین آبیاری یا باران شسته شوند، بنابراین بهتر است که از آنها در اواخر فصل سرما و قبل از بیدار شدن درختان استفاده نمایید. اما استفاده از ترکیبات شرکتی و آماده گرانوله به خاطر ماهیت تولید و ماندگاری بیشتر آنها در اواسط پاییز تا اواخر فصل سرما امکان پذیر است. این کودها معمولا به دلیل مواد همراه گرانول‌کننده حلالیت کمتری در آب داشته و بنابراین آب‌شویی پایین‌تری نیز دارند، بنابراین مواد مغذی خود را در مدت زمان بالاتری آزاد کرده و اثر خود را دیرتر نمایان می‌کنند.

میزان مصرف چالکود دستی متناسب با نوع خاک شما و آنالیز موجود از آن متغیر است و حتی گاها لازم می‌شود تا بخشی از ترکیبات به دلیل ازدیاد آن ماده در خاک حذف گردد. بنابراین در این مورد حتما با متخصص تغذیه گیاهی و یا گیاهپزشک مشورت نمائید. اما در خصوص ترکیبات شرکتی و آماده مصرف، معمولا میزان مصرف توصیه شده کود به ازای هر درخت و یا در سطح یک هکتار بر روی بسته‌بندی کود ذکر شده‌ است.

به هر حال در خصوص میزان استفاده به نکات ذیل توجه فرمائید:

• میزان کود مصرفی وابستگی زیادی به نوع درخت شما دارد. به طور مثال درختان هسته دار نیاز کودی بالاتری نسبت به درختان میوه دانه دار دارند. همچنین مقدار چالکود استفاده شده برای درختان پیوندی پایه رویشی کمتر از درختان پایه بذری است.
• سن درخت در میزان مصرف ترکیب چالکود اهمیت بالایی دارد. هرچه سن درخت بیشتر شود میزان مصرف ترکیب نیز بالاتر می‌رود. به طور مثال اگر برای یک نهال دو ساله میزان ۲ کیلو چالکود به ازای هر درخت مصرف می‌شود بایستی برای یک درخت ۱۰ ساله ده کیلو چالکود مصرف نمائید (به طور معمول میزان مصرف چالکود مطابق با سن درخت می‌باشد اما نباید از ۱۰ کیلوگرم به ازای هر درخت تجاوز نماید).
• میزان عناصر موجود در خاک نیز در میزان مصرف چالکود شما موثر است. هر چه زمین باغ شما حاصلخیز تر باشد بالطبع مصرف کودی آن پایین تر خواهد بود.
• نوع خاک نیز عامل دیگر در این مورد است. هر چه خاک سبک تر و دارای مواد آلی بیشتری باشد میزان مصرف چالکود کاهش خواهد یافت.

هنگام حفر چاله جهت اجرای چالکود دقت کنید تا ریشه‌های درخت را مشاهده کنید در غیر این صورت به احتمال زیاد نقطه مناسبی جهت حفر انتخاب نکرده اید. اگر دو درخت متوالی در یک حفره مشترک بودند، مشکلی نیست و می‌توانید از آن حفره مشترکا استفاده کنید، اما دقت کنید که میزان کود در حفره را دو برابر نکنید، چون احتمال مسمومیت و آسیب دیدگی ریشه‌ها در این حالت بسیار بالاست.

در پر کردن حفره بهتر است ابتدا از کود دامی استفاده کرده سپس در لایه میانی مقدار مورد نظر از ترکیب چالکود را اضافه کنید و در نهایت مجدد لایه بالایی را با کود حیوانی پوسیده پر کنید. دقت کنید که همواره بهتر است تا چاله‌های ایجاد شده توسط خاک پر و بسته شوند.

در عملیات چالکود می‌توانید به جای حفر حفره برای هر درخت به صورت ردیفی کار کنید و با ایجاد یک یا دو شیار طولی در یک یا دو طرف درختان اقدام به کودریزی نمایید. این روش برای باغاتی که آبیاری غرقابی یا شیاری دارند و یا دسترسی به دستگاه نهر کن مناسب دارند ایده آل است.

اگر عملیات چالکود در پاییز انجام گرفته است معمولا نیازی به آبیاری درختان نیست، اما اگر چالکود را در اسفند ماه انجام می‌دهید بهتر است آبیاری مختصری نیز داشته باشید. آبیاری در پاییز از این جهت ضرورتی ندارد که ترکیب چالکود معمولا با بارش‌های موجود ترکیبات خود را آزاد کرده و اثر خود را اعمال می‌کنند.

استفاده به‌ موقع و مناسب از ترکیبات کودی ضامن فصلی پربار در سال زراعی آتی برای باغات شما خواهد بود. استفاده از چالکود زمستانه چه به ‌صورت فرمول دستی ایجاد شده ناشی از آنالیز خاک و چه به ‌صورت فرموله شده توسط شرکت‌های تولیدکننده کود به‌ خوبی می‌توانند سبب افزایش تولید محصول درختان گردد. گرچه استفاده از کود در فصل زمستان به تنهایی برای تغذیه گیاه کافی نیست، اما به‌عنوان یکی از مراقبت‌های سالیانه به شمار رفته و حذف آن راندمان تولیدی درختان مثمر را کاهش می‌دهد.