تکنولوژی های نو
آشنایی با انواع روش های آبیاری (بخش ۱)
ژانویه
روش‌های زیادی به منظور رساندن و توزیع آب در سطح مزارع وجود دارد که بسته به بافت خاک، اندازه مزارع، شوری خاک، زهکشی، آب قابل دسترس، کیفیت آب، الگوی کاشت، تناوب زراعی، وضعیت آب و هوا، هزینه آب، نوع عملیات زراعی ومسائل فرهنگی و اجتماعی متنوع می‌باشند. با توجه به نکات مذکور، انتخاب روش مناسب آبیاری نقش بسیار مهمی در موفقیت یک پروژه آبیاری ایفا می‌کند.
روش‌های آبیاری سطحی
دو روش اصلی آبیاری که در کشورمان نیز رایج هستند عبارتند از آبیاری سطحی و آبیاری تحت فشار که هر کدام خود زیر مجموعه‌ای را شامل می‌شوند. آبیاری سطحی شامل روش کوزه‌ای، روش نواری (کانالی)، روش کرتی و روش جوی-پشته‌ای (ردیفی) و آبیاری تحت فشار شامل آبیاری قطره‌ای (سطحی و زیر سطحی) و آبیاری بارانی (کلاسیک و مکانیزه) می‌باشند که در ادامه به توضیح آنها پرداخته خواهد شد.
روش کوزه‌ای
در روش کوزه‌ای در زیر زمین گودالی حفر می‌کنند و کوزه سفالی بزرگی در آن قرار می‌دهند. اطراف کوزه را با مخلوطی از خاک و کود حیوانی پر کرده و دهانه کوزه را نیز بیرون از خاک قرار می‌دهند. سپس کوزه را پر از آب کرده و اجازه می‌دهند تا به مرور زمان آب از دیواره‌های سفالی تراوش کرده و جذب خاک و ریشه گیاه شود. غالباً در اطراف این کوزه‌ها بذر سبزی و صیفیجات می‌کارند. این روش امروزه کاملاً منسوخ شده است و دلیل آن هم نیاز به نیروی انسانی زیاد و سختی عملیات شخم‌زنی با ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی است.
جهت مشاهده ادوات و تجهیزات مورد نیاز آبیاری با کیفیت عالی و قیمت‌های تضمینی اینجا کلیک نمایید.
روش کرتی
آبیاری کرتی یا غرقابی جزء دسته آبیاری سطحی بوده که در صورت مسطح بودن سطح کرت و نفوذ پذیری متوسط خاک راندمان بالایی خواهد داشت. این روش نیاز به آماده‌سازی زمین قبل از شروع به کاشت محصول داشته و باید کرت‌بندی شود؛ یعنی زمین کشاورزی را در ابتدای کار به قطعات با ابعاد مختلف و به شکل مربع یا مربع مستطیل تراز شده، تقسیم می‌کنند و برای جداسازی آنها و مرزبندی دورتادور هر قسمت را دیوارهای کوتاه خاکی می‌گذارند. به هر یک از قطعات ساخته شده به این روش کرت می‌گویند.کرت‌ها باید بدون شیب و در دو جهت طولی و عرضی باشند. در بین کرت‌ها جوی قرار می‌گیرد که با مملو نمودن آنها از آب، عملیات آبرسانی به گیاه انجام می‌شود. نوع خاک، شیب زمین، میزان آب ورودی به کرت و عرض تیغه برداشت عواملی هستند که در انتخاب ابعاد کرت مهم و تأثیرگذار می‌باشند. این روش آبیاری برای گیاهانی با ریشه‌های عمیق و متراکم و نزدیک به هم بسیار مناسب بوده اما در عین حال هدر رفت آب نیز زیاد است. همچنین آبیاری کرتی برای زمین‌ها و مناطقی با آب‌های شور مناسب است و نیاز به مهارت و تخصص و تجهیزات خاصی ندارد. لزوم تسطیح مناسب و خوب، مصرف زیاد آب، خروج مواد غذایی از خاک، امکان تخریب دیواره‌ها و پشته‌ها در خاک‌های سبک، سله بستن خاک در زمین‌های با خاک سنگین، عدم امکان استفاده برای گیاهان حساس به غرقابی شدن، لزوم استفاده از سازه‌های مناسب در زمین‌های شیبدار، مشکلات رفت و آمد ماشین‌آلات کشاورزی در داخل زمین کشاورزی، نیاز به آب فراوان و عدم استفاده در مناطق کم آب و نیاز به مراقبت و نگهداری مداوم از کرت‌ها از جمله معایب آبیاری به روش کرتی است.
روش نواری
آبیاری نواری شکل توسعه یافته آبیاری کرتی است. تنها تفاوت این دو روش این است که در آبیاری نواری، نوارها شیبدار بوده و توپوگرافی مزرعه در اجرای آن بسیار مهم است. در این روش باید زمین را به نوارهایی با پهنای 5 تا 15 متر و طول 75 تا 300 متر تقسیم‌بندی نمود. همزمان با پیشروی آب داخل نوارها، نفوذ و تغذیه بذرها نیز صورت می‌پذیرد. آبیاری نواری برای بیشتر خاک‌ها به جز خاک‌های شنی که سرعت نفوذ آب در آنها بسیار زیاد است، مناسب بوده و برای زمین‌های کم شیب (شیب کمتر از 0.5 درصد) و گیاهان علوفه‌ای، غلات و باغات میوه کارکرد دارد. روش نواری به این صورت است که آب را در داخل یک نوار به جریان می‌اندازند و وقتی آب به انتهای نوار رسید، مسیر جریان را می‌بندند و راه آب قطعه دیگر را برای آبیاری باز می‌کنند. در آبیاری نواری اگر طول نوارها را به اندازه کافی افزایش داده و مسائل مربوط به تسطیح اراضی را نیز رعایت نمود، می‌توان از مکانیزاسیون کشاورزی نیز بهره برد.
روش جوی – پشته‌ای
برای آماده سازی زمین جهت اعمال این آبیاری یا به روش دستی و یا از طریق شیارساز جوی پشته‌ها را ایجاد می‌کنند. محل عبور آب “جوی” و خاک بالا آمده در دو طرف جوی را “پشته” گویند. بعد از آماده کردن جوی و پشته‌ها گیاهانی مانند آفتابگردان، ذرت و پنبه روی پشته و یک ردیف مانند سیب زمینی و نیشکر در وسط جوی‌ها کاشته می‌شود. گاهی حتی می‌توان گیاهانی مثل ذرت خوشه‌ای، ذرت شیرین، چغندر قند و حبوبات را که ارتفاع رویشی و حجم کمی دارند را در روی دو ردیف از پشته‌ها کاشت. این روش آبیاری برای خاک‌های ماسه‌ای یا خاک‌های سبک و نیز خاک‌هایی که پس از خشک شدن ترک‌های بزرگ برمی‌دارند، مناسب نیست. در این روش باید دقت کرد که جوی‌ها از آب لبریز نشوند؛ زیرا مشخصه اصلی جوی و پشته نشتی بودن آبیاری است. در آبیاری نشتی ارتفاع آب در داخل جوی حداقل 2 تا 3 سانتیمتر زیر محل قرار گرفتن بذر است و آب از طریق لوله‌های موئین به ناحیه بذر و سطح پشته می‌رسد. در نتیجه ساختمان خاک سطح پشته حفظ شده، سطح پشته سله نمی‌بندد و تهویه آن مطلوب می‌باشد. بر این اساس روش کاشت جوی پشته در مواردی معمول است که گیاه نسبت به تراکم خاک، سله بستن و محدودیت تهویه خاک حساس بوده، و یا مرطوب بودن طوقه سبب توسعه و تشدید بیماری‌های طوقه می‌گردد.
تا اینجا تمامی روش‌های ذکر شده، در زمره آبیاری سنتی قرار می‌گیرند. در آبیاری سنتی چون نمی‌توان آب را کنترل کرد، هدررفت آن زیاد است. تابش خورشید هم مقدار تلفات ناشی از تبخیر و تعرق را افزایش می‌دهد. همچنین به دلیل حرکت حجم بالایی از آب، خاک منطقه مرتباً شسته شده و جا به جا می‌شود. آبیاری سنتی به نیروی کار بالایی نیاز دارد و چون زمان زیادی طول می‌کشد آب به انتهای زمین برسد، قطعات ابتدایی مزرعه همیشه آب بیشتری دریافت کرده که در طولانی مدت این عامل باعث عدم یکنواختی در سطح کشت مزرعه می‌شود.
جهت خرید ادوات و تجهیزات مورد نیاز آبیاری با کیفیت عالی و قیمت‌های تضمینی اینجا کلیک نمایید.
